Kolesteatom veya “kolesteatoma”nın bir çok tanımı vardır. Ancak en genel anlatımı “yanlış yerdeki deri” dir. İngilizcede “skin in the wrong place” olarak geçer. Çocuklukta veya erişkin yaşlarda görülebilir.
Çocuk Kolesteatomu
Embryolojik olarak orta kulak boşluğunda deri ürünlerinin yanlışlıkla bulunması sonucu ortaya çıkar. Sağlam zarın arkasında görülen beyazlık (inci tanesi görünümü) ile farkedilir. Görülen bölüm, buzdağının suyun üzerindeki parçası gibidir. Geride çok daha büyük parçası vardır. Kolesteatom bir tümör değildir ancak davranışı tümöre benzer. Uzak organlara gitmez ancak yakın çevresindeki anatomik oluşumlarda erimeye ve hasara neden olur. En kısa zamanda ameliyat edilmelidir. Beklenildiğinde iç kulağa ilerleyerek kalıcı işitme kaybına, yüz siniri kanalını eriterek yüz felcine, kulak kemiğini eriterek beyine doğru ilerleyebilir.
Çocuk kolesteatomu, büyüklerdeki kolesteatomdan daha agresif seyreder bu nedenle ameliyat sırasında sabırla çalışılmalı ve çok sınırlı bir kolesteatom değilse açık teknik ( canal Wall-down timpanoplasti) dediğimiz teknik uygulanmaldır. Sınırlı kolesteatomlarda kapalı teknik tercih edilebilir. Böyle durumlarda mutlaka 1-2 yıl sonra difüzyon MR yapılmalı veya second look dediğimiz 2. Bakı olarak kulağa ameliyat ile bakılmalıdır.
Erişkin Kolesteatomu
Oluşumu konusunda değişik ve çeşitli hipotezler vardır.
En sık nedenlerinden biri zarın arka-üst bölümden içeriye doğru çökmesidir. Çöken zar zaman içinde hem kemikçikleri eritir ve işitme kaybına neden olur, hem de zarın çöken bölümünde “self cleaning” dediğimiz zarın kendini temizleme özelliği ortadan kalkar. İçeride keratin debris yani atıklar birikir ve bu atıklar artık kulak arkasındaki kemiğe, yüz sinirine ve iç kulağa doğru kemiği yavaş yavaş eritmeye başlar. Zamanla kulakta zor düzelen ve sıkça ortaya çıkan kulak akıntıları meydana gelir. Akıntı kötü kokuludur ve tedavi ile ya zor düzelir veya da çok yakın bir sürede yeniden olur.
Kolesteatoma oluşumunda bir diğer neden de geçirilen kulak enfeksiyonları sonucu zarda meydana gelen yırtıklar ve bu yırtıklar düzelemediği için ortaya çıkan kronik kulak iltihaplarıdır. Özellikle marjinal zar yırtığı olan hastalarda ortaya çıkar.
Kolesteatoma tespit edildiği zaman tartışmasız tek tedavi yöntemi ameliyattır. En kısa zamanda ameliyat edilmelidir. Eğer hastanın şeker veya tansiyon gibi ek başka hastalıkları varsa bunlar en kısa sürede kontrol altına alınıp ameliyata öyle girilmelidir.
Kolestetaoma ameliyatı kulak anatomik yapılarında erimelere neden olabildiği için özellikle deneyim gerektiren ameliyatlardır. Dikkatli ve sabırlı ameliyat yapılması gerekir. Ameliyat esnasında karşılaşılabilecek her türlü olasılığa karşı cerrahi deneyime sahip olunmalıdır.
Kolesteatom ameliyatlarında mutlaka mastoid kemik dediğimiz kulak arkasındaki kemiğin de temizlenmesi gerekir. Sınırlı olan kolestetaomlarda kapalı teknik uygulanabilir. Bu hastalarda 1 veya 2 yıl sonra mutlaka kulak yeniden ikinci bakı (second look) ameliyat ile değerlendirilmelidir. Son yıllarda güzel çekilen difüzyon MR lar ile de takip yapılabilmektedir.
Hastaların büyük çoğunluğunda açık teknik (canal Wall-down timpanoplasti) timpanoplasti yapılır. Bu ameliyatta mastoid kemik ile orta kulak kavitesi tek bir boşluk haline getirilir. Amaç geride kolestatoma bırakmamak ve sonrasında da olası nükslere karşı erkenden tespit ederek gerekli temizliği yapabilmektir. Ameliyat sonrasında da hastalar 4-6 aylık aralıklarla takip edilmeye devam edilir.
Kolesteatoma ameliyatları daha önce de denildiği gibi deneyim gerektiren ameliyatlardır. Bu ameliyatları 1998 yılından bu yana yüzlerce hastamda uyguladım. Bu konuda yurtiçi ve yurtdışı yayımlanmış makalelerim mevcuttur.
“Incidence of Fallopian Canal Dehiscence at Surgery for Chronic Otitis Media” Eur Arch Otorhinolaryngol, 266(3),357-362 (2009), makale 2009 yılında yurtdışı dergide yayımlanmış ve 2002-2006 yılları arasında kendimin yapmış olduğu 118 kolesteatoma olgusunu içermektedir.
“Kolesteatomlu Kronik Otitis Mediada Fasiyal Paralizi: Tedavi ve Sonuçlar”, KBB ve Baş Boyun Cerrahisi Dergisi, 16(2), 72-77 (2008).
“Modifiye Bondy Radikal Mastoidektomi: Anatomik ve Fonksiyonel Sonuçlar”, Türk Otolarengoloji Arşivi Dergisi, 47(1), 33-38 (2009).
“Kolesteatomlu Kronik Otitis Media Olgularında TipIV Timpanoplasti Sonuçlarımız”, KBB ve Baş Boyun Cerrahisi Dergisi, 17(1), 1-5, (2009).
Yurtiçi dergilerde yayımlanmış bizzat kendimin girerek yaptığı yüzlerce kolestetoma ameliyatının sonuçlarını değerlendiren yurtiçinde yayımlanmış makalelerdir. Bu konuda ayrıca yurtiçi yayımlanmış kitap bölüm yazarlığım bulunmaktadır.